Czeskie zwyczaje i tradycje #3 Boże Narodzenie cz.1

Boże Narodzenie w Czechach to wyjątkowy czas pełen tradycji, które łączą w sobie religijne korzenie, rodzinne ciepło i lokalne zwyczaje.

Choć niektóre praktyki przypominają polskie tradycje, Czechy oferują unikalne podejście do świętowania, które odzwierciedla bogactwo kulturowe tego kraju. Oto najciekawsze aspekty czeskich Świąt Bożego Narodzenia.

W Czechach najważniejszym dniem świątecznym jest Wigilia, znana jako Štědrý den (dosłownie hojny dzień). To wtedy cała rodzina zbiera się przy stole, by wspólnie celebrować narodziny Chrystusa. Tradycyjnie dzień ten wiąże się z postem, który trwa aż do wieczornej kolacji. Dawniej wierzono, że osoby przestrzegające postu zobaczą „złotego prosiaka” – symbol szczęścia i dostatku.

Czeski stół wigilijny wygląda nieco inaczej niż w Polsce. Głównym daniem jest smażony karp podawany z sałatką ziemniaczaną. Zwyczaj jedzenia karpia wywodzi się z XIX wieku, gdy ta ryba była tańszą alternatywą dla droższego mięsa. Poza karpiem, w Czechach serwuje się także zupy rybne, grochowe i grzybowe, a w niektórych domach pojawiają się także wypieki, takie jak vánočka – słodka pleciona chałka. Nie może również zabraknąć cukroví, czyli kruchych ciasteczek w różnych kształtach i smakach. W Polsce znane przede wszytskim na Śląsku Cieszyńskim.

Niegdyś w biedniejszych domach na stole wigilijnym można było spotkać kubę, czyli danie z kaszy (najczęściej gryczanej) z grzybami (te uzbierane i ususzone jesienią) i różnymi warzywami, które były dostępne. Obecnie kuba jest już mało popularny, ale na niektórych stołach wciąż się pojawia.

W Czechach to nie Mikołaj, ale Ježíšek (Dzieciątko Jezus) przynosi prezenty. Dzieci czekają na dźwięk dzwonka, który sygnalizuje, że Ježíšek już był i zostawił upominki pod choinką. Ten zwyczaj wprowadza element tajemnicy i magii, co czyni święta szczególnie wyjątkowymi dla najmłodszych.

Czeskie Boże Narodzenie obfituje w różnego rodzaju wróżby i rytuały, które mają przynieść szczęście i pomyślność w nadchodzącym roku. Nie obchodzi się tu Andrzejek, a wróży się właśnie na święta. Oto kilka z nich:

• Lanie ołowiu: Ołów wylewany na wodę tworzy kształty, które mają przepowiadać przyszłość.
• Rzut pantoflem: Niewydana panna rzuca butem za plecy – jeśli czubek skieruje się w stronę drzwi, oznacza to szybkie zamążpójście.
• Przekrajanie jabłka: Po kolacji każdy z gości kroi jabłko w poprzek. Jeśli wnętrze tworzy gwiazdkę, nadchodzący rok przyniesie zdrowie i pomyślność. Jeśli pojawi się krzyż, jest to zły omen.
• Puszczanie łupinek orzechów: Ze skorupki orzecha włoskiego robi się małą świeczkę. Jedna świeczka, to jeden członek rodziny. Do misy (lub innego naczynia) nalewa się wodę, a świeczki kładzie tak, żeby pływały, a następnie się je zapala. Jeżeli wszystkie świeczki się palą i są koło siebie tak oznacza to, że rodzina będzie przez cały rok razem. Jeżeli świeczka odpłynie tak to oznacza, że ta osoba nie będzie w przyszłym roku na wigilii (albo też wyprowadzi się lub wyjedzie). Jeżeli świeczka zgaśnie, może to oznaczać, że ta osoba niestety odejdzie, albo będzie chora.  

Śpiewanie kolęd, czyli koledy, to jedna z najbardziej uwielbianych tradycji. Kolędnicy odwiedzają domy w mniejszych miejscowościach, a w miastach organizowane są wspólne śpiewy na placach i w kościołach. Najpopularniejsze czeskie kolędy to „Nesem vám noviny” i „Narodil se Kristus Pán.”

W okresie Bożego Narodzenia na placach miast odbywają się jarmarki adwentowe. Ostrawa, Praga czy Brno przyciągają turystów wyjątkowymi dekoracjami, rękodziełem i aromatycznymi specjałami, takimi jak grzane wino („svařák”).

Wielką rolę w czeskich świętach odgrywają symbole takie jak świeczki, anioły i szopki. Ręcznie robione szopki są szczególnie popularne na Morawach, gdzie można podziwiać całe szopkowe wioski.

Sprawdź również inne artykuły z tej serii:

• Boże Narodzenie cz.2
• Masopust
• Święty Marcin

Autor: Helena Winkler